Το αρχαίο Ελληνικό ημερολόγιο
Το αρχαίο Ελληνικό ημερολόγιο διέφερε από το σημερινό και ως προς τα ονόματα αλλά και ως τις ημερομηνίες όσον αφορά στην αρχή και στο τέλος του μήνα.
Για παράδειγμα ο μήνας Γαμηλίων που αντιστοιχεί στον δικό μας Ιανουάριο ξεκινούσε από 15 Ιανουαρίου έως 15 Φεβρουαρίου.
Το έτος είχε 12 σεληνιακούς μήνες που η διάρκειά τους ήταν 29 και 30 μέρες εναλλάξ.
Α. Μήνας Γαμηλίων (15-1 έως 15-2)
Ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος στην Ήρα και στον Δία το ιερό ζεύγος. Γι αυτό τον λόγο αυτόν τον μήνα τελούνταν οι γάμοι μεταξύ των αρχαίων Αθηναίων. Ο γάμος στην αρχαία Αθήνα δεν ήταν ένα γεγονός μιας μέρας όπως έχει γίνει σήμερα, αλλά κρατούσε πολλές μέρες, με συγκεκριμένες τελετουργίες κάθε μέρα. Στην αρχή γινόταν ένα είδος προικοσύμφωνου όπου καθοριζόταν τι θα πάρει ο γαμπρός από τον πατέρα της νύφης (αυτό το έθιμο κράτησε μέχρι τα πρόσφατα χρόνια της νεοελληνικής ιστορίας). Στη συνέχεια μεταφερόταν η νύφη με την προίκα της πάνω σε μια άμαξα, στο νέο της σπιτικό. Εκεί τελούνταν από το ζευγάρι η γαμήλια θυσία στους θεούς για να έχουν την εύνοιά τους στην νέα τους ζωή. Ο Γάμος ολοκληρώνονταν με την αποκάλυψη του πέπλου που φορούσε η νύφη στο κεφάλι της (σύμβολο της ένωσής τους που θα επακολουθούσε). Η αποκάλυψη του πέπλου της Ήρας στον Δία ήταν ένα αγαπημένο θέμα των καλλιτεχνών της εποχής.

Τα Ανθεστήρια είχαν σχέση με την άνοιξη. Ήταν αφιερωμένα στον θεό Διόνυσο και την ιερή μανία. Ήταν μια πολύ σημαντική γιορτή που ο απόηχός της έφτασε μέχρι τις μέρες μας ως αποκριά. Τα Ανθεστήρια κρατούσαν 3 μέρες. Γινόταν διαγωνισμοί οινοποσίας, πομπές του ιερού άρματος του Διόνυσου με την συνοδεία του, η αθυροστομία και οτιδήποτε τρελό είχαν την τιμητική τους. Επίσης όμως παράλληλα γινόταν και παραστάσεις του μυητικού θεάτρου πολύ σημαντικές. Συγκεκριμένα η πρώτη μέρα γιορτής γιόρταζαν τα Πιθοίγια, τότε ανοίγανε όλοι τα πιθάρια τους με το κρασί για να δοκιμάσουν για πρώτη φορά την νέα σοδειά. Την δεύτερη μέρα γιόρταζαν τις χοές (έτσι έλεγαν τα πήλινα δοχεία που κρατούσαν όλοι. Ήταν η μέρα της πομπής του Διόνυσου, και την Τρίτη μέρα γιορτάζονταν οι Χύτροι, αφιερωμένη μέρα στους νεκρούς όπου έβραζαν για τις ψυχές των νεκρών διάφορους σπόρους και όσπρια.
Επίσης εδώ πρέπει να προσθέσουμε ότι η αρχή της άνοιξης συνδέεται και με τον ερχομό των χελιδονιών. Έτσι υπάρχει ακόμη και σήμερα σε μερικά μέρη της Ελλάδας το «χελιδόνισμα» που έχει την προέλευσή του από τα αρχαία χρόνια. Το έθιμο τελούνταν ως εξής, τα παιδιά γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι κρατώντας στα χέρια τους ένα ξύλινο χελιδόνι στολισμένο και λέγανε διάφορα στιχάκια (τα χελιδονιάσματα) για να προκαλέσουν την βλάστηση και την αναγέννηση της φύσης.
«Ήλθε, ήλθε χελιδών, καλάς ώρας άγουσα, καλούς ενιαυτούς
επί γαστέρι λευκά, επί νώτα μέλαινα.»
Επειτα τραγουδούσανε στην νοικοκυρά,
«Παράθαν συ προκύκλει επί πίνονος οίκου»
(Κύλισέ μας προς τα έξω μια κουλούρα από το πλούσιο σπίτι σου.)
Γ. Μήνας Ελαφηβολιών (15-3 έως 15-4)
Ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος στην Άρτεμη την ελαφηβιόλο. Γνωρίζουμε άλλωστε ότι το ελάφι ήταν σύμβολο της θεάς. Τα Ελαφηβιόλα ήταν μια κυνηγετική γιορτή που γινόταν προς τιμήν της θεάς.
Επίσης αυτό τον μήνα γιορτάζονταν και τα Αδώνια, προς τιμή του Άδωνι και της Αφροδίτης. Η γιορτή κρατούσε δύο μέρες η πρώτη μέρα ονομαζόταν αφανισμός, και θρηνούσαν τον θάνατο του Άδωνι, ενώ η δεύτερη μέρα ονομαζόταν εύρεσις και γιορταζόταν η ανάσταση του θεού. Ο Άδωνις συμβόλισε την βλάστηση. Με τον θάνατό του δηλώνονταν η εξαφάνιση της βλάστησης από το κρύο του χειμώνα, και με την ανάσταση η αναγέννηση της φύσης της άνοιξης.
Δ. Μήνας Μουνηχίων (15-4 έως 15-5)
Και αυτός ο μήνας ήταν αφιερωμένος στην Άρτεμη αλλά την Άρτεμη του Πειραιά που είχε την προσωνυμία Άρτεμις η Μουνηχία . Αυτή η γιορτή γιορταζόταν στις 16 του μήνα δηλαδή περίπου στην δική μας πρωτομαγιά. Μέρος βασικό της τελετής ήταν η αμφιφώντα, ένα είδος παντεσπάνι που το τοποθετούσαν τελετουργικά ανάμεσα σε δύο κεριά που συμβόλιζαν τον Ήλιο και την Σελήνη ή κατά άλλους μελετητές την ανατολή και την δύση της Σελήνης (σύμβολο της θεάς). Την 6η μέρα του μήνα εγκαινιάζονταν η αρχή των θαλασσινών ταξιδιών μετά την χειμερινή διακοπή τους. Την ίδια μέρα τελούνταν η γιορτή του Δελφινίου Απόλλωνος, προστάτη της ναυσιπλοίας. Στον ναό πήγαιναν σε πομπή νεαρές κοπέλες, οι ικέτιδες που κρατούσαν στα χέρια την ικετηρίαν, που ήταν κλαδί από ιερή ελιά στολισμένο με λευκό μαλλί. Όταν έφθαναν στον ναό τα απόθεταν στον βωμό σαν ένδειξη των ικεσιών τους. Η γιορτή ανάγεται στον Θησέα, ο οποίος πριν φύγει για την αποστολή στην Κρήτη (στον Μινώταυρο) απέθεσε μαζί με τους υπόλοιπους νέους και νέες αφιέρωσε στο ναό του Απόλλωνα την ικετηρίας.
Ε. Μήνας Θαργηλίων (15-5 έως 15-6)
Ήταν μήνας που ήταν εξολοκλήρου αφιερωμένος στον Ήλιο, δηλαδή στον θεό Απόλλωνα. Πίστευαν ότι χάρι σ’ αυτόν ην γη έδινε τους καρπούς της στους ανθρώπους. Ας σημειώσουμε εδώ ότι Θάργηλος σημαίνει ψωμί. Έτσι λοιπόν υπήρχε μια τελετή την έβδομη μέρα του μήνα, όπου δοκίμαζαν για πρώτη φορά τους καρπούς και τα φρούτα της νέας σοδειάς. Στις αρχές του μήνα έβγαιναν όλοι έξω και πηγαίνανε εκδρομές, όπου μαζεύανε λουλούδια τα οποία κρεμούσαν έξω από την πόρτα τους όταν γύριζαν στο σπίτι (έτσι ακριβώς όπως κάνουμε σήμερα την Πρωτομαγιά).
Ζ. Μήνας Σκιροφοριών (15-6 έως 15-7)
Αυτός ο μήνας ήταν αφιερωμένος στην θεά Αθηνά. Προς τιμήν της γιόρταζαν τα Σκιροφόρια. Σε αυτήν την γιορτή τελούνταν μια ιερή πομπή που ξεκινούσε από την Ακρόπολη μέχρι το προάστιο Σκίρον. Σε αυτή την πομπή κρατούσαν ένα λευκό πανί σαν τέντα, το Σκιάδιον, που συμβόλιζε την προστασία της πόλης από τον μεγάλο καύσωνα του καλοκαιριού. Ακόμη είχαν ένα άλλο περίεργο τελετουργικό. Ανοίγαν τρύπες μέσα στο χώμα, όπου ρίχνανε μέσα χοίρους και άλλα σύμβολα εφορίας, και μετά έκλειναν τις τρύπες. Αφού τα κρατούσαν εκεί μέσα 3 μήνες τα έβγαζαν από κει στην γιορτή των θεσμοφορίων το φθινόπωρο.
Επίσης από τα Σκιροφόρια προέρχεται και ο γνωστός μας κλήδωνας που έφτασε μέχρι τις μέρες μας και έχει να κάνει με μαντικές πρακτικές. Σήμερα έχει ενσωματωθεί στην γιορτή του Αι-Γιάννη που ανάβουν φωτιές. Η λέξη κλήδονας προέρχεται από την αρχαία λέξη κληδών και σημαίνει φράσεις ή λέξεις προφητικές που ακούγονται τυχαία.
Η. Μήνας Εκατομβαίων (15-7 έως 15-8)
Αφιερωμένος στον Δία. Προς τιμήν του θυσιάζανε 100 βόδια, από κει και το όνομα, πέρα βέβαια από το φαγοπότι η γιορτή περιλάμβανε αθλητικούς αγώνες αφιερωμένους στον Δία. Ήταν μια γιορτή χαράς και ευχαριστίας προς τον θεό, μέσα στην καρδιά του καλοκαιριού. Σήμερα τις ιδιότητες του Δία τις πήρε ο προφήτης Ηλίας που γιορτάζει σε εκκλησάκια στις κορφές των λόφων και βουνών ως προστάτης των καιρικών φαινομένων. Μάλιστα η γιορτή του προφήτη Ηλία είναι ακριβώς την ίδια εποχή
Τον ίδιο μήνα γιόρταζαν και τα Παναθήναια με κορυφαία στιγμή την 28η του μηνός όπου ήταν τα γενέθλια της θεάς Αθηνάς.

Είναι ο μήνας των διακοπών. Ο πληθυσμός της πόλης πήγαινε στο βουνό για να γλιτώσει από την πολύ ζέστη και να αλλάξει περιβάλλον. Από κει βγαίνει και η ετυμολογία της λέξης, μια και αλλάζανε περιβάλλον για να ξαναεπιστρέψουν στο τέλος του μήνα, έτοιμοι για το όργωμα και την σπορά. Τα Μεταγείτνια γιορταζόταν προς ανάμνηση του μετοικισμού του Θησέα από την Μελίτη δηλαδή την δυτική πλευρά της πόλης προς την Διόμεια την νοτιοανατολική πλευρά. Γι’ αυτό και αυτός ο μήνας ήταν ο μήνας των μετακομίσεων.
Ι. Μήνας Βοηδρομίων (15-9 έως 15-10)
Τα βοηδρόμια ήταν μια γιορτή για τον πόλεμο. Ευχαριστούσαν τον θεό, που τους βοηθούσε στην μάχη μέσα από την βοή των όπλων και των στρατιωτών να τρομάξουν και να νικήσουν τον εχθρό. Ήταν προς τιμή του Βοηδρομίου ή Βοηθόου Απόλλωνα που έτρεχε με βοή να βοηθήσει όποιον τον επικαλούνταν ιδιαίτερα την ώρα της μάχης. Την παραμονή της γιορτής αυτής οι Αθηναίοι έκαναν θυσίες στην Άρτεμη την αδερφή του Απόλλωνα. Ο θεσμός αυτός καθιερώθηκε μετά την μάχη του Μαραθώνα.
Την ίδια εποχή έχουμε την τέλεση των Ελευσινίων Μυστηρίων για 9 ολόκληρες μέρες.
Ότι είχαν ρίξει μέσα σε υπόγειες τρύπες, όπως έχουμε προαναφέρει στην γιορτή του αλωνισμού (στα Σκιροφόρια) τώρα, 3 μήνες μετά, έβγαζαν ότι είχε απομείνει και το ανακάτευαν με σπόρο σταριού και μετά το αφήνανε πάνω στους βωμούς σαν προσφορά στην Δήμητρα για να αφήσει πάλι να βγει ο σπόρος από την γη.
Κ. Μήνας Πυανεψίων (15-10 έως 15-11)
Πυανός σημαίνει κουκί, και βγαίνει από την αρχαία λέξη πύανα. Τα Πυανόψια ήταν αφιερωμένα στην Αθηνά και τον Απόλλωνα. Νεαρά παιδιά κρατώντας φρούτα και καρπούς της νέας σοδειάς πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσανε τραγούδια γονιμότητας. Οι νοικοκυραίοι τους δίνανε φιλοδωρήματα και η πομπή κατέληγε στον ναό όπου προσφέρονταν οι καρποί στους θεούς. Η γιορτή αυτή θυμίζει κάπως τα δικά μας κάλαντα.
Την ίδια εποχή τελούνταν και τα Θεσμοφόρια προς τιμή της Δήμητρας. Σε αυτή την γιορτή έπαιρναν κατά κύριο λόγο μέρος οι γυναίκες (Διότι γιορταζόταν η γονιμότητα της γης με την οποία σχετίζονταν και η γονιμότητα των γυναικών).
Λ. Μήνας Μαιμακτηρίων (15-11έως 15-12)
Αφιερωμένος μήνας στον Δία τον Μαιμάκτη που θα πει ενθουσιώδη και αυτός που προκαλεί ταραχές. Τα Μαιμακτήρια είχαν σαν σκοπό να προκαλέσουν την εύνοια του θεού και την προστασία από τις θεομηνίες. Μέσα στο θέατρο δινόταν μια παράσταση από άντρες μεταμφιεσμένους σε Βάκχους, και Νύμφες , οι οποίοι ντυμένοι με βαριά ρούχα γιόρταζαν την έναρξη του χειμώνα.
Μ. Μήνας Ποσειδεών (15-12 έως 15-1)
Ο μήνας αυτός όπως το φανερώνει και η λέξη ήταν αφιερωμένος στον Ποσειδώνα σαν προστάτη από τις τρικυμίες . Από την 8η έως την 11η μέρα τελούνταν τα Διονύσια, τα μικρά μυστήρια, όπου παιζόταν αναπαραστάσεις από μύθους του Διόνυσου. Την 26η τελούνταν τα αλώα στην Ελευσίνα προς τιμή της Δήμητρας και την Περσεφόνης, και την τελευταία μέρα γιόρταζαν προς τιμή το Ποσειδώνα. Αυτό ίσως ήταν κατάλοιπο από αρχαιότερες εποχές όπου ο Ποσειδώνας λατρεύονταν σαν χθόνιος θεός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου